Zekât Kurumunun Güncellenmesi (3)

Zekât kurumunun güncellenmesiyle ilgili makaleye devam ediyoruz. Birinci yazida ?zekâtin anlam ve önemi?, ikinci yazida ?zekâtin, Sadaka ve Infak ile Iliskisi üzerinde durmustuk...
Zekât Kurumunun Güncellenmesi (3)
Beşir İSLAMOĞLU
Beşir İSLAMOĞLU
Eklenme Tarihi : 30.01.2021
Okunma Sayısı : 1674

Zekât kurumunun güncellenmesiyle ilgili makaleye devam ediyoruz. Birinci yazida “zekâtin anlam ve önemi”, ikinci yazida “zekâtin, Sadaka ve Infak ile Iliskisi üzerinde durmustuk. Bugün de -üçüncü olarak-  zekât-vergi iliskisini belirttikten sonra, “kim, nelerden, ne kadarini, kime, nasil infak edecegini ve nasil bir organizasyonun yapilmasi gerektigi” üzerinde duracagiz insallah…

Zekât-Vergi Iliskisi

Önce zekât vergisine bakalim:

Bilindigi gibi, Kur’an’da “zekâti veriniz” emredilmekte, ancak zekât ile ilgili detaylar yer almamaktadir. Hatta “kimlere verilecegi” ile ilgili açiklama/ayet, (Tevbe 60) zekât kavramiyla degil, sadaka kavramiyla açiklanmaktadir ki bu da zekâtin sadaka oldugunu ortaya koymustur.

Evet, zekât, Kur’an’da detaylari belli olmayan ve herkesin vermesi gereken bir sadaka olarak bilinir. Hatta zengin olmayan Nebi’nin hanimlarina da “zekâtinizi veriniz” emredilmektedir. (Ahzab 33)

Zekât, Kur’an’da sadakanin bir parçasi olarak tanitilirken, zamanla Islam fikhinda bütün infaklarin basi kabul edilerek söyle tanitilmistir:

Zekât; belli bir zenginlige sahip olan kimsenin, belli mallardan, belirli yerlere harcanmak üzere verdigi paydir/vergidir.”

Evet, zekât, Nebi as’in son iki yilindan itibaren Medine’de vergi niteligine kavusturulmus, hukuk haline getirilmis ve tayin edilen memurlarca toplanmaya baslanmistir. Bu da zekât uygulamalarinin degiskenligini ve detaylarinin yönetenler tarafindan düzenlemesi gerektigini ortaya koymustur.

Nebi as’dan sonra Ebu Bekir ve Ömer devrinde de zekât devlet memurlari tarafindan tahsil edilmis, ancak Osman devrinde ikili bir ayirima gidilerek, görünen/bilinen mallardan devlet almaya devam etmis, görünmeyen/bilinmeyen mallar ise sahiplerinin reyine birakilmistir.

Nebi as döneminde zekât/sadakanin yani sira bir de ganimet mallari vardi. Vefatindan sonra Müslüman cografyasi genisleyince beytülmal/hazinenin, Müslümanlardan alinan zekât, gayri Müslümanlardan baris yoluyla alinan FEY, savas yoluyla alinan cizye/haraç gelirleriyle mali kaynaklari artmaya basladi. Bu kaynaklar, o dönemin vergileriydi; vergilerini vermeyenlere bazi müeyyideler uygulanirdi.

Dört halife döneminden sonraki (Emeviler, Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlilar) dönemlerde de devletin mali kaynaklari zekât, ganimet, ösür, haraç, cizye, fey ve bazi örfi vergilerle devam etmistir.

21. asra geldigimiz bu çagda Müslümanlar arasinda zekâtin bir vergi olup olmadigi, kazançlarda/malda zekât disinda bir hakkin bulunup bulunmadigi ve zekâtin yani sira ikinci bir verginin konulup konulmayacagi, zekâtin vergiden, verginin de zekâttan mahsup edilip edilmeyecegi gibi konular çokça tartisilmaktadir.

Belirtmek isterim ki teknik anlamda -fikih literatüründe- zekât ayri, vergi ayri tanimlanmistir; ancak “hakkin edasi” anlaminda ikisi de vergidir. Dolayisiyla “zekât vergisi” olarak ifade etmenin hiçbir sakincasi yoktur.

Geçmis dönemlerde zekât-vergi iliskisi ile ilgili çalismalara baktigimizda, zekâti vergi olarak kabul edenler oldugu gibi, kabul etmeyenler de vardir. Zekâti vergi olarak kabul edenlerin dayanagi, ikisinin de “hakkin edasi” olmasidir. Yani, toplumun ihtiyaçlarinin karsilanmasi için varlikli kisilerin –adina zekât, sadaka ne derseniz deyin- vergi olarak vermeleri zorunlu görülmüstür. Nebi as da zekâti/sadakayi bir vergi (hak) olarak almisti.

Zekâti vergi olarak kabul etmeyenlerin dayanagi da verginin bir vatandaslik görevi oldugu, zekâtin ise, dinî bir yükümlülük oldugudur. Ayrica zekât ile vergi; mükellefiyet, temel gaye, oran, miktar ve harcanacagi yerler (Tevbe, 9/60) bakimindan birbirinden farklidir. Bu itibarla, devlete ödenen vergiler zekât yerine geçmez. Zekâtin ayrica verilmesi gerekir (Karadâvî, Fikhu’z-zekât, II, 1118) (Dergipark.org.tr)

Nebi as döneminde devlet henüz bütün kurumlariyla olusmadigi için, zekât/sadak ve ganimet disinda üçüncü olarak bir vergi mükellefiyeti getirilmemisti; ancak daha sonra Müslüman ülkelerde zekatin yani sira “vatandaslik vergisi” adi altinda ganimet, ösür, haraç, cizye, fey ve bazi örfi vergilerin zorunlu hale getirildigi görülmektedir.

Türkiye disindaki Müslümanlarin yasadigi ülkelerin zekât sistemlerini inceledigimizde, kismen bir sisteme baglayan ülkelerin basinda Malezya gelmektedir. Malezya’da devlet, zekâti -vergiden ayri olarak- birkaç sirket eliyle toplatarak ihtiyaç sahiplerine dagitmaktadir; ancak çifte vergilendirmenin önüne geçebilmek için, zekât veren kisilere -belirli sartlar dâhilinde- verdikleri zekât miktarinca gelir vergisi muafiyeti tanimistir. Bu durum, zekâtlarin tam ödenmesini ve zekât gelirlerinin artisina sebep olmustur.

Türkiye’de yasayan Müslümanlarin “zekât-vergi” sorununu çözmek elbette kolay degildir. Türkiye laik, demokratik bir cumhuriyettir. Onun için zekât ile vergiyi birlestirmek reel olarak mümkün degildir. Hatta Malezya’da oldugu gibi sirketler eliyle toplamak ve vergiden düsürmek de kolay degildir. Dolayisiyla zekâta islerlik kazandirmak için baska bir çözüm getirmek gerekir.

Benim tezim/önerim sudur ki laik, demokratik bir cumhuriyet sistemine sahip olan Türkiye’de, “sosyal güvenlik bakanligi” adiyla bir bakanlik kurulmali, “zekât” adi altinda her türlü sadakalar (infaklar/yardimlar) bu bakanlik eliyle toplanarak “Kur’an’in öngördügü” ihtiyaçlara harcanmalidir. Hatta verilen zekât/sadakalar belgelendirilerek, belli oranda vergiden de düsürülebilmelidir.

Kurulacak olan “sosyal güvenlik bakanligi”nin basina liyakatli bir bakan getirilmeli, ilçelere varincaya kadar subeler açmali ve tüm ülkede ihtiyaç sahiplerini tespit ederek derecelendirmeli (mesela 1. 2. 3. Derecede ihtiyaç sahibidir) ve her yil bilgileri güncellenmelidir.

Adalet ve hakkaniyet üzerine öyle bir sistem kurulmali ki sadece Türkiye’deki muhtaçlar degil, diger ülkelerdeki muhtaçlara da yardimlar gitmeli, onlar da bu yardimlarla rahata kavusmalidirlar.

Inaniyorum ki kurulacak olan “sosyal güvenlik bakanligi” adalet ve hakkaniyet üzerine çalisir ve toplumun güvenini kazanirsa, tüm yardimlari rahatlikla toplayarak, -tipki Nebi as döneminde oldugu gibi- zekât kurumunu aktif hale getirecek ve hiç kimse aç ve açikta kalmayacaktir. Böylece ne idügü belli olmayan, nerelere harcama yaptigi tespit edilemeyen, yardimlari istismar eden dernek, vakif gibi homojen yapilardan da kurtulmus olacagiz.

Zekat/sadakalar devlet eliyle, (sosyal güvenlik bakanligi ile) toplatilip muhtaçlara dagitildiginda yetersiz gelirse, devlet bütçesinden de destek saglanir.

NOT: Yazi sikici olmasin diye burada kesiyoruz; ancak zekât konusuna devam edecegiz; zira daha söylenecek/güncellenecek çok sey var…

Selam ve muhabbetlerimle…
Besir ISLAMOGLU 30.01.21

 

YAZARA AİT BÜTÜN YAZILAR
1 Resu ve Kitap ile İlgili Bitmeyen Münakaşalar2 MÜSLÜMANLAR CEHENNEME GİRİP TEKRAR ÇIKACAK MI?3 ESKİ ÇAĞLARIN TASAVVURU İLE KUR’AN ANLAŞILMAZ4 KUR’AN’IN DOĞRU ANLAŞILMASINDA MECAZ, TEŞBİH VE TEMSİLİN ÖNEMİ5 Müslüman Geçinenler Nerelerde Yanlış Yaptı?6 Kitle Kültürü Manipülasyondur7 MUHAMMED AS’IN GERÇEK SÜNNETİNİ/YOLUNU, ANCAK KUR’AN’DAN ÖĞRENEBİLİRİZ8 Sorun Dindemi, Dini Yanlış Anlamadamı?9 ALLAH TASAVVURUMUZ, DİN ANLAYIŞIMIZI BELİRLER10 KUR’AN BEŞ TEMEL ÜZERİNE BİNA EDİLMEKTEDİR11 İNSAN OLMANIN ÖLÇÜSÜ,AHLAKTIR.12 GECEYI KADIR YAPAN KURANDIR13 INSAN OLMAK ISTIKAMET ÜZERE OLMAKTIR14 Hesap Vakti Yakindir; Ölümle Baslar15 Seytan Neyimiz Olur?16 Musa (as) Ile Bir Kul Yolculugunda Verilen Mesaj17 Harut Ve Marut Kissasinda Verilen Mesaj18 Cinlerin Mitlestirilmesi (5) 19 Cinlerin Insan Anlaminda Kullanilmasi (4)20 Ayetler Baglaminda Cin Kavrami (3)21 Cin Kavramini Hurafelerden Arindirmak (2)22 Ins ve Cin Terkibi Ne Demektir? (1)23 Tasavvuf Ilmi Ve Tarikat Dinciligi (2)24 Tasavvuf Ilmi Ve Tarikat Dinciligi (1)25 Insani Kölelestirmek En Agir Suçtur 26 Dua-Kader-Imtihan Iliskisi (Dua kaderi degistirir mi?) 27 Elestirilerde En Büyük Sorun, Ahlaksizliktir28 Kitap'i Dogru Tanimak29 Illet/Sebepler Degistiginde Hükümler De Degisir30 Kurban Sadakasinin Güncellenmesi Zorunludur31 Hac Ibadetini Güncellemek, Zarurettir Haccin Vakti (Hac Aylari)32 Hac Ibadetini Güncellemek, Zarurettir 33 Din Ögrenmede Kistas Nedir?34 Kur' an-i Reyi Ile Tefsir Edenler Kafir Olur Mu?35 Tenkit, Bir Tezin Dogrulugu Için Zaruridir; Ancak Cedele Dönüstürülmemelidir36 Dava, Hakka Riayet Etmekle Kazanilir37 Geceyi Kadir Yapan, Kur'an'dir38 Salatin, Namazla Iliskisi Üzerine?39 Kur'an'in Maksat ve Misyonu, Sorun Çözmektir40 Kur'an'da Ne Aradiniz Da Bulamadiniz? 41 Toplumda Allah'in Dini Yerine "Karma? Dinler Tercih Edilmektedir. Siz Hangi Dini Seçtiniz?42 "Kur'an Bize Yeter? Üzerine Yapilan Tartismalar43 Sirk Kosmanin Temel Nedeni, Allah'a Olan Güvensizliktir44 Imanlarina Zulüm Bulastirmayanlar Ancak Güvendedir 45 Haddini Bilmek, Insan Olmanin Temel Sartidir46 Hakikat, Batini Yollarla Ögrenilebilir Mi? 47 Din Üzerinden Yapilan Zulümler48 Zulüm Devam Ediyorsa, Tövbe ve Helallesme Anlamsizdir49 Gençlik Niçin Islam'a Mesafelidir? (Enes Kara ve benzer durumlar üzerine)50 "Kabir Ehlinden Yardim Isteyiniz?! "Allah Ile Beraber Baska Bir Ilah! Öyle MI??51 Kimin Isigiyla Nurlaniyorsunuz?52 Hangi Unsurlar Sirke Götürür?53 Islam, Kisi Odakli Degil, Ilke Odakli Bir Sistemdir 54 Kur'an'in Dogru Anlasilmasina Yönelik Sorun, Zihniyet Sorunudur55 Erdemli Toplum Nasil Olusur?56 Islam’da Ilkeler Kadim ve Bakidir, Içtihat Ise Hadis ve Konjonktureldir57 Siyaseti Dinlestirmek ve Dini Siyasallastirmak Üzerine?58 Sünnete Kimler Daha Baglidir?59 Ehl-i Sünnet Bir Koalisyondur; Homojen Bir Yapi Degildir60 Aliya Izzetbegoviç’i Mütefekkir Kilan Faktörler61 Allah Hakkinda Delilsiz Konusmak, Ona Iftira Atmaktir62 Resulullah As’dan Sonra Yasanan Hadiseler, Onun Mesajini (Yolunu) Degistirmistir/Saptirmistir -2-63 Resulullah As’dan Sonra Yasanan Hadiseler, Onun Mesajini (Yolunu) Degistirmistir/Saptirmistir -1-64 Hak Gaspi, Ibadetlerin Kazancini Tüketir65 Ahlakin Sarti Kaçtir?66 Her Iyi Müslüman, Ayni Zamanda Iyi Insandir67 Kurban Ibadetini (Kurban Etmeden!) Dogru anlamak -2- 68 Hayvanlar Ihtiyaç Üzerine Kesilir; Gelenege Kurban Edilemez -1-69 Kur’an’in Hükümlerinde Tahrifat Yapmak, ?Dine Karsi Din? Uydurmaktir -6-70 Kur’an’in Hükümlerinde Tahrifat Yapmak, ?Dine Karsi Din? Uydurmaktir -5-71 Dinde Tahrifat Yapmak, Apaçik Bir Bühtandir -4-72 Dinde Tahrifat Yapmak, Apaçik Bir Günahtir -3-73 Dinleri Ile Ilgili Uydurduklari Kendilerini Aldatmisti -2-74 Dinleri Ile Ilgili Uydurduklari Kendilerini Aldatmisti -1-75 Insan Hayatinin Güvencesi Kisastir76 Insanca Yasamanin Ön Kosulu, Nesil Emniyetidir77 Er Kisi Niyetine78 Buhari’nin ?Camiu’s-Sahih? Adli Eserinin, Kur’an’la Esitlenmesi Çabalari Üzerine79 Akilla Temellendirilmeyen Iman, Koftur -2-80 Vahiy ve Akilla Temellendirilmeyen Iman, Koftur -1-81 Güçlünün Yaninda Yer Almak82 Mesafe, Maske ve Temizlik Sadece Coronavirüse Karsi Degil83 Müslümanlar Kimlik Krizi Mi Yasiyor; Yoksa Sahte Kimlik Mi Tasiyor?84 Ibn Rüsd Müktesebatinin Temeli Akildir85 Imam Gazali’yi Dogru Anlamak86 Bilim Gelistikçe Din Tasavvuru Da Degisir87 Dava Sahipleri Nerdesiniz? 88 Sahitlik, (Sehitlik), Hak ve Adaletin Gerçeklesmesi Içindir89 Görevimiz ?Iman Sorgulamak? Degil, Zulmü Sorgulamaktir90 Kaluu Bela Allah Ile Ahitlesmektir. Bakin Nasil!91 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (6)92 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (5)93 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (4)94 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (3)95 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (2)96 Zekât Kurumunun Güncellenmesi (1)97 Dini 21. Asrin Akliyla Anlamak / Yorumlamak
YORUMLAR
YENİ YORUM YAP
güvenlik Kodu
EDİTÖRDEN
Bizimle sosyal ağlarda bağlantı kurun!