Muhafazakarlik, Iktidar ve Düsünce?

Modern düsünce muhafazakârligi yok sayan bir epistemik unsura yaslanir...
Muhafazakarlik, Iktidar ve Düsünce?
Abdulaziz TANTIK
Abdulaziz TANTIK
Eklenme Tarihi : 25.02.2021
Okunma Sayısı : 1533

Modern düsünce muhafazakârligi yok sayan bir epistemik unsura yaslanir. Bu yüzden muhafazakârlik aslinda kabul görmeyen ve degerleri modernlik üzerinden tehdit altinda olan bir bakisi isaret eder. Muhafazakârlik ise bu tehdidi görerek, modernlik ile uzlasiyi tercih etmistir. Modernligin siyasi alana tekabül eden bakisini kabul ederek, bilim anlayisi ve teknolojisi ile barisik yasarken degerlerini bu yeni duruma göre biçimlendirmistir.

Iktidar, modernligin temel kabullerini paylasmakla iliskili ve bu iktidarin sagladigi yeni düzende emperyal paylasimdan pay almanin zeminini isaret eder. Bu yüzden muhafazakârlik dogal olarak düsünmeyi bu yeni durumu içsellestirmeye ve kendini reorganizasyona tabi kilmistir. Bu da muhafazakârligi belirli ölçüde degisime ugratmis ve bu yeni duruma adaptasyonunu saglamistir.

Benzer bir duruma bati disi toplumlarda ve Müslümanlarin bulundugu ülkelerde de muhafazakârlik karsi karsiya kalmis ve geregini yerine getirmistir. Burada ise muhafazakârlik, iktidar karsisinda kendini koruma refleksi ile sagciligin ardina saklanmis ve kendini kusdili ile ifade ederken, temel degerlerini ise açik bir sekilde ifade etmekten uzak durmustur. Islamciligin siyasal dilini de belirleyen temel ölçüt bu olmustur. Bu da iktidar olmaya matuf bir hareketlenmeyi dogal olarak iktidar dili ile uyusmayi içinde tasiyan bir dil ve bu dile dayali bir bakis üzerinden uzlasi ile neticelenmistir. Muhafazakarlik düsünmede iki komplikasyon üretiyor. Koruma güdüsü ve kaybetme güdüsü yüzünden olani normallestirmedir. Muhafaza yeniyi ve yenilenmeyi bir zaaf olarak gördügü için iç çürümeyi bir meziyet kabul ederek düsünmeyi donduruyor.

Iktidar da düsünmeyi kendisine bir tehdit olarak gördügü için muhafazakârlik ile birlikte düsüncenin kendi dinamigi içinde gelisimine engel olmakta… Sürekli bir tehdit teyakkuzu iktidar ve muhafazakârligi her düsünceye süphe ile yaklasmayi ve negatif tutumu öncelemeyi zorunlu kiliyor. Bu da düsünce açisindan verimsiz bir ortam demektir. Muhafazakârlik hem çürürken çürümeyi reddeden ve düzeltmeyi bir tehdit ama varolussal bir tehdit olarak görerek reddederken çürümeyi devam ettirecek reel olanin mesrulastirimini sürdürmektedir.

Iktidar ve muhafazakârlik açisindan düsünmede denge kaybolmustur. Bu dengesizlik, olus halindeki siyaset ve iktisadi zeminde yanlislarin makes bulmasina zemin olustururken bu yanlisligin olusturdugu bireysel ve toplumsal hastaliklara neden olmaktadir. Sahici ve derin bir düsünce ancak sorunlarin dogru teshisini ve çözümünü üretebilir. Ancak iktidar ve muhafazakârlik hem derinlerinden duyduklari korkuyu ve hem de bu korku yüzünden baskiladigi düsünme yüzünden saglikli adimlar atmaktan uzak kalmaktadir. Bu durum sorunun bizzat kaynagidir.

Yani düsünceyi negatif etkileyecek psikolojik sosyolojik ve totaliter yapiyi asmadan sahici bir düsünce gelismez… Bu asmayi ise ancak hem iktidarin ve hem de muhafazakârligin kendisiyle yüzlesmeye cesaret edecek bir pozisyona ulasmasina baglidir. Fakat modernligin olusturdugu bir aura içinde hem iktidar ve hem de muhafazakârlik kendisi ile sahici ve dogru bir yüzlesme gerçeklestiremez. Ancak iktidar ve muhafazakârlik, modernligin temel kabullerinin disina çikabilme cüretinde bulundugu zaman bunu saglama imkânina haiz olur. Bati disi temel ilkelerin sabitkadem bir yapi olusturarak kendi düsünme yapisini kurdugunda ve bu yapi üzerinden olup bitenin neligi konusunda kendi bakis açisini kendi ilkeleri üzerinden gerçeklestirdiginde bir umut dogabilir.

Bu konudaki denge, sabit ilkelerin ortak bir idrak ile kabulü üzerinden reel durumun degisimini ideal ilkeler çerçevesinde tutarli bir muhakeme ile sahici zeminde düsünerek saglanabilir. Bu dengenin politik zemini; politik olanin erdemliligi bir ilke, çikari ise reddedilen bir unsur olarak görmesidir. Hak, adalet, özgürlük vb. iyi olani bir hedef olarak gören politik iktidar, bu degerlerden taviz vermeden birey, kurumsallasma vb. konumlari muhafaza etmekten uzak durarak bütünü dikkate alan bir bakis üzerinden yeniden yorumlamali ve ilkeleri bunun üzerine kurmalidir. Kurumsal yapisini bu temel zemine yaslayarak olusturdugunda sorunlarin çözümü konusunda umudu çogaltan bir olguya ulasmis oluruz.

Bu noktada iki temel olgunun neligini ortaya koymaliyiz: sabit ilkeler ve degisimi besleyen güncel olgular… Sabit ilkeler olmadan güncelin olusturdugu aura içinde gücün esaretini zorunlu kilabiliriz. Bu yüzden sabit ilkeler, bize güncelin gerçek degerini insa etmede yol gösterici olacaktir. Ilkelerimizi modernligin disinda gelenegimizin bize kadar tasidigi temel kodlarimizdan elde ederiz. Günceli de bu çerçeve içinde yeniden yorumlama imtiyazini kazaniriz. Günceli dikkate alan bir yaklasim yarari dikkate alan bir bakisi içinde zimnen tasir.

Pragmatist yaklasim genelde yanlis algilaniyor.  Yarar ve faydayi salt kendine ait kilarsan sorun ama bütünün faydasina dikkat kesilirse degisimin pozitif boyutunu olusturur. Her konuda oldugu gibi pragmatik konusunda negatif düsünce baskin karaktere dönüsmüstür. Hâlbuki her olgu onunla kurdugumuz iliskide iyi ve kötü sifatini kazanir. Bütün üzerinden düsünmeyi bir ilkeye dönüstürdügümüzde toplumsal yarari bireysel yararin karsiti degil tamamlayicisi olarak düsünerek farkli bir yaklasimi öne çikartabiliriz. Ki birçok sorunun kökeninde bulunan bireysel çikar böylece bir üst semada daha yararli bir durum olarak islevsellik kazanarak çözüme kavusur. Bu modernligin ürettigi bencilligin tedavisinde de önemli bir merhaleyi asmaya vesile olur.

Benzer bir durum siyaset içinde geçerlidir.  Bir olgu olarak siyaset düsünce 'den bagimsiz degil.  Ona negatif anlam yüklemek sahsi/tekil olumsuzluklara dönüktür. Tam tersi olumlulugu siyaset üzerinden toplumsallastirmak mümkün ve tarihte örnegi var. Birçok alanda oldugu gibi siyaset alaninda da hak ve esitligi adaleti gözeterek çözüme kavusturmak ve haksizligin ortadan kaldirildigi bir sosyal zeminde siyaset pozitif bir karakter kazanir. Bu pozitif boyut üzerinden siyaset ayni zamanda toplumsallik ile kurumsallik arasindaki korelâsyonu/bagi da sahici ve saglikli bir zeminde kurarak sorunlarin asilmasinda önemli bir yapi olusturur. Bu da düsünce açisindan çok saglikli bir zemin kurmaya neden olur. Ama bunun sarti; iktidari ve muhafazakârligi, modernligin tasallutundan kurtarmaktir.

Yukarida ifade edildigi gibi herhangi bir olguyu negatif veya pozitif tanimlama yapma imtiyazimiz yoktur. Yani olgunun dogasinda kötülük yoktur. Ona o kötülügü yüklemek onunla kurdugumuz iliskide ona yükledigimiz anlamla iliskilidir. Bu temel gerçegi dikkate alarak doga derken ne kastedildigini dikkate sunalim:

Doga kavramini agirlikli olarak iki düzlemde kullaniyoruz. Birincisi, ona yüklenen anlami ile... Digeri ise fitri olarak tasidigi anlami ile... Yani biri yüklenmis, digeri ise kendiliginden var olandir. Siyaset, yüklenmis anlami ile daha çok algilaniyor. Bu da meseleyi kismi anlamayi içeriyor. Hâlbuki siyaset kendisine yüklenen anlamin disinda kendi varliginin otantik yapisi geregi iliskiler zemini kurmak ve bunu erdemlilik üzerine insa etmektir ki bunu her iki alginin temsilcileri de ayni sekilde söyleyerek bunu dogruluyorlar. Bu durum iktidarin ve gücün de dogasi geregi iyi veya kötü olmadigini; bilakis, onu nasil kullandigimizi; neye istinaden ve neye yönelik olarak…

Bu tartisma egilimin/ istikametin/ niyetin farklilasmasi üzerinden gerçeklesir. Bir seye kötü veya iyi dememiz, bizim istikametimiz ve niyetimiz ile birebir iliskili bir durumu içerir. Bu yüzden iktidar ve muhafazakârligi neye yönelik kullanima dâhil ettigimiz belirleyici olur.

Siyaset, iktidar, güç ve benzeri birçok kavram, bir olgu olarak, onunla kurulan iliskinin niteligine göre olumlu veya olumsuz nitelenmelidir. Yoksa dogru nedir, hakikati nedir, ya da hakikatlisi nedir sorulari bosta kalirdi. Bu durumun anlasilmasi için kisi, sadece kendi disina çikma cesaretini göstererek nesnel bir zeminde olaya bakmayi ögrenmesidir.

Söyle bir itirazi bekliyorum: Ama iktidar genel itibari ile olumsuz bir kullanima sahiptir. Gücü elinde bulunduran modernligin ve dolayisiyla bati iktidari, diger ülkelerin zararina ve onlarin haklarini gözetmeden is görmektedir. Bu hakli bir itirazdir. Ama ayni zamanda kötümser bir yaklasim ve bir daha dogrunun ortaya konamamasi gibi bir algiyi genellestirir. Hâlbuki olumsal yaklasim temel olmalidir. Bu mevcut sorunlarin ne kadar agir olursa olsun, onu çözme umudunu verir.

Bu noktada istisnai olanin kurucu olusunu da göz ardi etmeyelim… Genel olani kurucu unsur yapamayiz. O zaten kurumsallasmis ve sorunlarin kaynagi durumundadir. Istisnai olan bu sorunlarin disinda ve çözümüne dair bir umudu tekil örnek olarak ortaya koymaya neden olur. Bu taniklik üzerinden ortak bir algi ve idrake yönelerek yeni bir bakisin imkânlarini üretir.

Iktidari ve muhafakarligi yenecek bir düsüncenin insasi açisindan istisnai olan güç saglar. Onlarin sahici bir zemine kavusmasina imkân tanir. Onlarin yeniden düzenlenmesini ve bir grup, klan ve örgüte degil de herkesi kusatacak düzeyde kurumsallastirilmasina zemin olur.

Meseleyi künhünden kavramak için bir bütünlük olarak dünya görüsü ve olusturdugu kültür ve karaktere bakmak yeterli…

Insan degisime açik boyutu ile gelisir, sabit boyutu ile de derinleserek kemal yolculugunu sürdürür. Olgunlasarak estetik bir ahlak ile varliga güzelligi miras birakir...

 

Not: Bu yazi 25.02.2021 tarihinde https://turkish.aawsat.com/ sitesinden alintilanmistir, yazinin orijinali için asagidaki linki tiklayiniz.

https://turkish.aawsat.com/home/article/2826816/abdulaziz-tantik/muhafazakarl%C4%B1k-iktidar-ve-d%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce%E2%80%A6

 

YORUMLAR
zeynep dilek
27.2.2021 01:35
Modernizme karsit bir düsünce olarak ortaya çiksa da, modern ideolojilerden biri olan muhafazakarlik iktidar iliskileri baglaminda açiklayici bir yazi, sag olun hocam. yazidan bagimsiz olarak ifade etmek istedigim, kendilerini artik Islamla degilde muhafazarlikla tanimlayan Müslümanlarin sayisinda epeyce bir artis vardir. Bu da geçirdigimiz aci dönüsümün sonucu olsa gerek..

YENİ YORUM YAP
güvenlik Kodu
EDİTÖRDEN
Bizimle sosyal ağlarda bağlantı kurun!