Kardes Zorbaliginin Olusumunda Ailenin Rolü

Isim geregi yillardir insanlarin dertlerini dinliyorum. Ögrenci koçlugu yaptigim süre içerisinde ebeveynlerden bir çok sikayet dinledim. Terapi seanslari sirasinda öncelikle danisanin ailesiyle ilgili bilgileri alarak görüsmeye baslarim. Danisanin yetisme sekli, anne ve babasinin davranislari, danisan ve kardesler arasindaki ve akrabalarla olan iliskiler görüsmenin dogalligi ve akisi içerisinde bana önemli ipuçlari verir.

Yillar içerisinde bireysel davranislarin olusmasinda ailenin etkisinin oldukça önemli oldugunu gözlemledim. Davranis olusumunun sebeplerini arastirirken ister psikoanalitik yönteme basvuralim ister psikososyal, bilissel, davranisçi veya epigenetik yöntemlerle yaklasalim; tüm analizler sonuç olarak danisanin yetistigi ortamdaki insanlarin etkilesim modeline dayaniyor. Elbette genetik faktörler ve mizaç önemlidir ancak; çocugun duygularini ifade etme sekline “çok üzgünüm, kirginim, kizginim, neseliyim”, empati kurabilmesine “ya sen onun yerinde olsaydin”,  merhamet etmesine “zavalli kedicik çok üsümüs olmali, sicak bir yere mi götürsek ?”, adil olmasina “ikiniz de iyi bir tatili hak ettiniz “ve özgürce kendi fikrini açiklayabilmesine “seni dinledim, bir de kardesin anlatsin” diyerek biz yol gösteririz. Davranislarimiz, ifadelerimiz, duygularimizi ifade etme seklimiz, misafirin yaninda övmelerimiz, övünmelerimiz, yabancilar gittikten sonraki sevgilerimiz, sövgülerimiz çocuga neler anlatiyor hiç düsündünüz mü? Yillar önce bir baba çocugunun yalan söylemesinden dolayi sikayet ettiginde;  “önce siz yalan söylemekten vazgeçin” demistim. Oysa ki farkinda oldugumuz ya da olmadigimiz küçük, beyaz “telefon gelirse evde degilim “, pembe “ben de çok özledim” yalanlarini ve bu yalanlarin rengini çocuklar ayirt edemez.

Kardes zorbaliginin altinda yatan sebeplerden biri olan anne, babanin etkisini küçümsememeliyiz. Bizler sevgi dolu aileleriz. Çocuklarimizi da çok sever ve ayirt etmeyiz, peki gerçekten bunu basariyor muyuz ? Örnegin saygiyi ögretebiliyor muyuz? Çocugumuzun odasina girerken izin almak gibi, izin almadan onun esyalarina dokunmamak gibi, birbirimizden özür dilemek gibi, çocuklarimizin fikrini sormak gibi saygiyi onlara ögretecegimiz en basit örnekleri biz yapiyor muyuz? Peki kardeslerin arasindaki sorunu nasil çözüyoruz? Örnegin iki kardes arasindaki çözüm seklimiz onlarin aralarindaki iliski seklini belirliyor, toplumla etkilesim seklini belirliyor ya da büyük oranda etkiliyor. Mesela bir kardes digerinin elinden kalemini aldiginda “o kardesinin kalemi, O izin vermeden alamazsin” mi yoksa aglayan kardese “bir sey olmaz O senin abin, ben sana bir tane daha vereyim” mi dediniz? Bir kardes digerinin odasina el koydugunda veya önce dünyaya gelmenin bir avantaj oldugu ögretildigi için odadaki en iyi yataga sahip çikmaya kalktiginda buna müdahale ettiniz mi yoksa “O büyügünüzdür” diyip; küçük kardeslere, boyun egmelerini mi söylediniz?  Kardes kavgalarina müdahil olurken, adalete uygun kararlar mi verdiniz yoksa ortaligi yatistirmak için zayif olani susturdunuz mu? Her zaman güçlü olanin yaninda durup ortaligi sessizlestirme amacini mi güttünüz? Konusmayi, cevap vermeyi engellediniz mi, ”sus o senin büyügün“ diyip kendini ifade etmesinin önüne mi geçtiniz? Elbette tüm bu sorular bazilarimiz için çok anlamli, bazilarimiz için ise anlamsiz olabilir. Aile içerisinde dünyaya ilk gelmek veya erkek olmak bir ayricalik sagliyorsa siz o ailede saygidan bahsedebilir misiniz? Büyük çocugun sirf diger kardesten önce dünyaya gelmesinin sagladigi avantajlar küçük çocugun beyninde barut biriktirmek degil midir? Ev içerisinde adaletsizligi ögreten aile, kardesler arasindaki anlasmazligin sebebini nerede aramalidir? Bu kardesler miras davasinda anlasabilirler mi, büyük olan dogumdan itibaren elde ettigi avantaji ve küçügün elinden, küçüge ait olani alma aliskanligini birakir mi? Peki küçük olan içinde biriktirdigi barutu ateslemek için firsat kollamaz mi?

Ailede sevgi, saygiyla birlikte büyümeli ve bunu ögretmeliyiz. Çocugundan özür dilemesini bilen,  esinden özür dilemesini bilen, evde adaleti gözeten ebeveyn, barisik ve saygili kardesler yetistirir. Barisi ve saygiyi ögrenen kardesler, barisik ve saygili bir toplum olusturur. Saygiyla kalin

(Bu yazida yer alan fikirler yazara aittir. Hikmet Akademisi’nin bakis açisini yansitmayabilir.)