Çerkeszade Bir Muhacir Alim Cevdet Said

Cevdet Said, bir muhacir ailesinin ferdi olarak 31 Ocak 1931 günü Suriye’nin Filistin sinirinda yer alan Golan Tepesi’nin etegindeki Bi’ru’l Acem köyünde dünyaya geldi. Baba dedesi Tsey Muhammed, 1864’teki Büyük Çerkes Sürgünü’nde Ruslarin zoruyla ata topraklari olan Kafkasya’dan önce Balkanlar’a daha sonra da Suriye topraklarina sürülmüstü. Köyünde basladigi ilk ögretimi Kuneytira’da tamamladi ve ilim tahsil etmek üzere 1946 yilinda Misir’a gitti. Orta ve lise tahsilini gördügü Ezher Üniversitesi’nde Arap Dili ve Edebiyati Fakültesi’nden mezun oldu. Ayni üniversitenin Egitim Fakültesinde ihtisas yapti.

Cevdet Said, Kahire’de geçirdigi yillar boyunca Misir Millî Kütüphanesi’nin sadik bir müdavimi oldu ve fikirlerinden etkilendigi Cezayirli düsünür Malik Binnebi ile tanisti. Mezun olduktan sonra Suudi Arabistan’a gitti ve iki yil ögretmenlik yapti. Suriye’ye döndükten sonra ögretmenlik görevine devam etti. Darbeyle basa geçen Hafiz Esed döneminde ‘Baas rejimine muhalefet’ suçlamasiyla 1965-1973 yillari arasinda 5 kez tutuklandi. Son tutuklulugunun ardindan ögretmenlik yapmasi yasaklandi ve kamu haklarinin tümü gasp edildi. Bunun üzerine yetmisli yillarda agabeyi ile köyüne döndü ve aricilik yapip tarimla ugrasmaya basladi.

Dünya malina tamah etmeyisi ve hiçbir kurum veya kurulusla organik bag kurmayisi ile taninan Cevdet Said, ilerleyen yasina ragmen traktörle arazi ekip biçti, ineklerinden sagdigi sütü satti ve geçimini bu sekilde sagladi. Oysa bu dönemde El-Ezher’de kürsüsü olan, Suudi Arabistan, Cezayir, Lübnan, Katar, Bahreyn, Libya, Fas, Iran, Amerika, Kanada, Almanya, Fransa, Belçika, Italya, Rusya ve Kafkasya gibi dünyanin birçok farkli ülkesinde konferanslar vermis ve 1966 yilindan itibaren yazdigi ve birçok dile çevrilen kitaplariyla ün salmis büyük bir mütefekkir ve alimdi.

Temel görüsü, siddetin reddi ve sivil itaatsizlik olarak anilan ve kaba güçten uzak durmaya vurgu yapan Cevdet Said, özellikle “Bireysel ve Toplumsal Degismenin Yasalari Üzerine Arastirmalar” üst basligi altinda 60 yil boyunca 12 kitap yazdi ve düzenli olarak çok sayida makale yayinlayarak birçok farkli ülkede konusmalar yapti. Ancak prensip olarak yazilarindan ve kitaplarindan hiçbir zaman telif ücreti almadi.

Köyünde sürdürdügü sakin hayati Hafiz Esed’in yerini alan ogul Bessar Esed zamaninda yeniden sarsildi ve seksen bir yasinda bir kez daha muhacir olarak dogdugu topraklardan ayrilmak zorunda kaldi. Suriye iç savasinin alevlendigi 2012 yilinda rejim güçleri tarafindan köyünün bombalanmasi sonucu evi hasar gördü ve kendisi gibi Ezher mezunu kardesi Muhammed Said keskin nisancilar tarafindan sehit edildi. Bunun üzerine özellikle Türkiye’de bulunan Çerkes Dernek ve Vakiflari tarafindan Türkiye’ye getirilmesi konusundaki israrlar artti. Basta dirense de 2012 yilinin Aralik ayinda hayati tehlike nedeniyle kizi, damadi ve torunlari ile birlikte Türkiye’ye göç etti.

Cevdet Said, ilerleyen yasina ve yasadigi zorluklara aldirmadan Türkiye’de de çalismalarina devam etti. Akademisyen Fethi Güngör, 2012-2019 yillari arasinda Cevdet Said’in 80 konferansina mütercim olarak eslik ettigini, en az 95 makalesini Arapçadan Türkçeye tercüme ettigini belirterek Cevdet Said’in çaliskanligina olan sahitligini dile getirmisti. Korona sürecinde konferanslara ve haftalik derslere internet üzerinden devam eden Cevdet Said, “Insanin hayatina anlam katmasi ve mutlu olmasi, bir davaya hizmet etmesiyle mümkündür. Davalarin en büyügü ise fesadi ve kan dökülmesini durdurmaktir…” cümlesiyle durusunu özetliyordu.

30 Ocak 2022 tarihinde, yogun bakim servisinde tedavisinin sürdügü Istanbul Gülhane Sultan Abdülhamid Han Hastanesi’nde 91 yasinda vefat eden Cevdet Said, dogum günü olan 31 Ocak’ta Marmara Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Camii’nde kilinan cenaze namazinin ardindan Karacaahmet Mezarligi’nda topraga verildi.