Sizofreni ve Göç

Kisinin olagan- alisilagelmis düsünme ve algilama biçimlerine yabancilasmasi, toplumdan soyutlanarak kendi iç dünyasina kapanmasi, genel islevselliginin azalmasi olarak bilinen sizofreni ruhsal bir bozukluk olarak tanimlanmaktadir. Sizofrenin temel nedeni beyin kimyasindaki bozukluk kaynakli olup duygu düsünce ve davranista bozulmalara neden olarak bireyin psikososyal islevselligini yitirmesine ve bireyde beceri kaybina yol açmaktadir. Bu rahatsizlik % 1 siklikla görülen yasam boyu devam eden bir hastaliktir. Emir veren sesler duyma, kendisi hakkinda herkesin konustugu hissi, düsüncelerinin bazilari tarafindan kontrol edildigi ve bedensel sanrilar görmek. Sizofreniye birçok etken neden olmaktadir. Bundan ötürü sizofreniyi tek bir sebebe baglamak dogru bir yaklasim sayilmaz. Çünkü sizofrenide de birçok hastalikta oldugu gibi genetik kökeni ve çevresel etkileri olan bir rahatsizliktir. Sizofreni tanisi almis kisilerle yapilan görüsmelerde, stres yaratan yasam olaylarinin sikliginin toplum ortalamasinin üzerinde oldugu görülmektedir. Özellikle ani gelisen hastaliklar, beklenmeyen ölümler gibi kontrol edilemeyen yasam olaylari, yatkinligi olan kisilerde sizofreninin ortaya çikmasina yol açmaktadir (Arihan 1998). Bunun yaninda çocukluk dönemindeki, fiziksel ve cinsel istismar gibi örseleyici yasam olaylarinin da ruhsal bozukluklarla iliskisi oldugu söylenmektedir (Tiryaki 2008).

Göç yillarca psikopatolojinin bir nedeni olarak görülmüstür. Bireylerin aile, arkadas, bildik ortam ve kurumlarda yasadiklari kültürel bir yapidan, olagan destek sistemlerinden uzaklastiran farkli bir cografi bölgeye hareketi genellikle siddetli bir stres kaynagi olarak ele alinmistir (Sevinçok 2000, Tiryaki 2008). Siraladigimiz nedenlerden sizofreninin çevresel etmenlere baglida seyrinin degistigini ya da hastaligi tetikledigini göstermektedir. Bunun farkli bir versiyonu olan son yillarda kitleler halinde daginik ve düzensiz gerçeklesen göçler ise toplumlarin, uluslarin veya ülkelerin psikopatolojisini bozmus ve bozmaya devam edecek gibi görünmektedir.

Göç edenlerin belirsiz bir akibete yol almalari göç alanlarin ise kendi dinamiklerinin bozuldugunu gerekçe göstermeleri nedeniyle ciddi bir küresel tramva meydana geldi ve gelemeye devam edecek; çünkü bu konu üzerine düsen görevi kimse yerine getirip acil müdahaleler de bulunmuyor. Tabiri caizse herkes orta sahada top çevirip topu kendinden uzaklastirmanin pesinde dertleri çözüm üretmek degil sorunu halinin altina süpürmek dolayisiyla sorun kangrene dönüsmüs durumda ilerleyen süreçte tüm vücudu da esir alacak seyir izlemesi olasi. Kaçinilmaz son yakin eger müdahalede biraz daha geç kalirsak Mars’ta yasam alanlari olusturmak bile çözüm olmayacak gibi görünüyor. Birey ve toplumlarin ruh ve beden sagligi için herkesin elini tasin altina koymasi gerekiyor.

Bizim burada önemle üzerinde durmamiz gereken konu kitleler halinde yapilan göç ve etkilerinin bireylerin ve toplumlarin ruh sagliginda meydana getirecegi degisimlerdir. Irak ve Suriye savasi, Ortadogu da yillardir devam eden istikrarsizliklar sonucunda beklide kavimler göçü esnasinda bile rastlanilmamis bir insan hareketliligi yasanmaktadir. Fakat göç yoluna düsmüs insanlari hiçbir güç durduramiyor yürüyerek, yüzerek, kosarak binlerce kilometre yol kat ederek menzile ulasma çabasindalar ve ulasanlarda oluyor. Iste asil problem bu menzile ulastiktan sonra baslayacak. Asil birey diger adiyla ev sahibi ile ötekinin kavgasi bas gösterecek.

Ev sahibinin önem vermedigi her sey önemli olmaya baslayacak. Domino etkisi olusacak toplumsal refleks devreye girecek. Göçmenlere karsi toplumdaki herkes biranda ayni düsünmeye baslayacak ve öteki düsmanligi ortak bir bilinç olusturacak. Hep bir agizdan ayni sesler çikacak, gözlerden ayni bakis hissedilecek. Onlar neden buradalar bizim imkânlarimizdan neden faydalaniyorlar, bizim çesmelerimizden neden su içiyorlar, bizim parklarimizda bizim kaldirimlarimizda neden oturuyorlar, hatta bizim gezegenimizde ne isleri var. Ev sahibi ötekinin yasam stresine verdigi sizofrenik tepkiyi anlamsiz bularak onu ötekinin de asagisinda bir konuma itiyor. Ötekinin neden bu denli tipki sizofrenik reaksiyonda belirttigimiz gibi ultra stress olusturdugunu anlayamiyor ev sahibi. Asil adam. Aslinda biraz empati ile her seyi çözecek asil adam, günlerce yollarda aç susuz tünelin sonundaki isigi arayan kisinin bedenen ve ruhen çöktügünü hissedebilse, probleme kibar bir yaklasim gösterse problem çözüme kavusacak. Problemin temelde çözümünü aramaya baslayacak çözüm arayisina girdiginde, çözüm çorap sökügü gibi gelecek. Kitlesel göçün magdurlarinin kendi yasam alanlarinda özgür, hür ve huzurla yasamalarina imkan taninsa insanlar yollara koyulmayacak göç bir sorun olmaktan çikacak bu kitlelerin sizofrenik reaksiyon göstermesini engelleyecek ve ötekinin yasam stresi azaltildiginda sorun kökten çözülecek.

Insanlar alisilmisin disina çikmayacak sira disi tepkiler vermeyecek kendi yasam alanlarinda kendi dogdugu topraklarda kalacak. Tabii ki aç gözlü, hirsli ve hepsi benimci kibirli yapidan vazgeçilirse bunlar olacak. Savaslar son bulursa bunlar olacak. Birileri obezlikte tavan yaparken baskalarinin da açliktan kirildigi bir dünyada bunlar olmaz. Iste gelinen nokta sonuç ortada masum, merhametli, egitimli olan Afrikali kardesimin geldigi hal ya da getirildigi hal demek daha mantikli. Evet. Yarin göçmenlerin sira disi sizofrenik reaksiyon göstermemeleri için onlarin kendi ülkelerindeki yasam stresini azaltmamiz lazim yoksa bu reaksiyon tüm dünyayi yakacak ve bu atesi kimse söndüremeyecek. Herseyini kaybetmis bu kitlelerden korkun çünkü bunlari öteki yapip yollara düsüren sizofrenik reaksiyon göstermelerine sebep olan sizlerin politikalari. Bu politikalar degismezse adil yasanabilir alanlar olusturulmazsa önümüzdeki elli yil göçle mücadele ile geçecek basarisiz bir elli yil olacak tüm gelismis ülkeler için… Alisilmisin disinda sizofrenik reaksiyonlara hazir olun eger adil degilseniz…

(Bu yazida yer alan fikirler yazara aittir. Hikmet Akademisi’nin bakis açisini yansitmayabilir.)