Sözün Gücü

"Söz ola kese savasi,
Söz ola kestire basi.
Söz ola agulu asi,
Yag u bal ede bir söz..."

Dostlar; sözler, düsüncelerimizin aynasidir. Düsüncelerimizin kalitesi sözlerimizde yatar.

Dil, Insani yükselttigi gibi alçaltir da...

Dilden kalbe yol vardir.Insan, emek vererek ulastigi makama, yanlis kullandigi birkaç cümle yüzünden asagilara düsebilir.

Çünkü söz yaydan çikan ok gibidir. Agizdan çikti mi, bir daha geri dönmez.

Yanlis anlasilabilecek, kötü yöne çekilebilecek, huzursuzluga, sikintiya, karisikliga götürebilecek sözlerden kaçinmaliyiz... Bu sebeple nerede nasil konusacagimizi düsünüp tasarlayarak konusursak, bu konusma, bizi zor durumlara düsürmemis olur.

Her hususta ölçümüz Kur'an ve sünnet oldugu gibi; söz söyleme hususunda da Islam'in "SÖZ ADABI" noktasina oturtulan  bir çerçeveye uygun davranarak konusmalarimiza ve sözlerimize sinir koyacagiz...

Mü'minun  Suresinin 3. Ayetinde:" O mü'minler ki; onlar bos sözlerden ve faydasiz islerden yüz çevirirler." buyurmaktadir.

Islam, bos isleri hos karsilamadigi gibi, bos ve yararsiz sözleri  de tasvip etmez... Bos lakirdilardan uzaklastigi nispette Allah katinda mevki sahibi olur.

Enes Bin Malik anlatiyor: "Adamin biri vefat etti, diger biri de Resulullah'in duyacagi bir sekilde'  o cennetliktir.' dedi". Resulallah ona dönerek:"Nereden biliyorsun? Belki de kendisini ilgilendirmeyen konularda konusmustur. Malinin sadakasini vermekte cimrilik etmistir." buyurmustur.(Tirmizi)

Demek ki, gelisigüzel, bilgisi olmadan o konuda konusmak kisiyi tehlikeli noktalara, yasak bölgelere götürebilir...

Allah bizleri yaratirken, ihtiyaç duyacagimiz maddi ve manevi pek çok kabiliyetle bizleri donatmistir.  Tam ve eksiksiz.... Akil nimeti, idrak, tefekkür etme, ve söz söyleme yetenegi.  

" Rahman, insani yaratti, Kur'an'i ögretti. Ve ona beyani (söz söyleme kabiliyetini) ilham etti."...

Konusma kabiliyeti sayesinde , toplumsal bir varlik olarak bir arada yasayabiliyoruz.   Bu , Allah'in bir lütfudur. bu nimet sayesinde diger insanlarla iletisim kurarak sorunlarimizi çözüyoruz. Birbirimize sevgimizi. saygimizi, fikirlerimizi, acimizi, öfkemizi... hasili bütün duygularimizi iletebiliyoruz...  Meselenin çözümü dilimizi iyi kullanmamiza baglidir. Konusurken seçtigimiz kelimeler, kisiligimizi, tecrübemizi, bilgimizi.... kisaca tüm özelliklerimizi ortaya koyar.

Söz sadece agizdan çikan bir kelime degildir. SÖZ; ayni zamanda bir TAVIRDIR, DURUSTUR INANÇTIR ve ÖGRETIDIR... Sözün seçimi çok önemlidir. kabiliyetimizi, olumlu ve dogru kullanmadigimiz takdirde hem kendimizi hem de toplumumuzu huzursuz ederek seytana  firsat vermis oluruz. Onun için, Allah(c.c), Isra suresinin 53. ayetinde: " Mümin kullarima söyle , Sözün en güzelini söylesinler. Sonra seytan aralarini bozar. çünkü seytan insanin apaçik düsmanidir."

Seytanin görevi insanlar arasina fitne fesat tohumlari saçarak nizaya düsürmek ve kanli olaylara zemin hazirlamaktir. Bunun çözümü ise, dost- düsman, herkese güzel konusmak güzellikle muamele etmektir...

"Söz var yuva yikar is yapar, baris saglar.
Söz var yuva yikar, is bozar, savas açar.
Söz var ki yâr eder, söz var ki yâd eder.
Sözünü bilmeyen daima feryâd eder."

Güzel konusmak düsmanlik atesini söndürür, hiddeti ve siddeti frenler, serrin yayilmasina engel olur. Allah (c.c),Fussilet suresinin 34. ayetinde buyurur ki:" Iyilikle kötülük bir olmaz. Sen kötülügü en güzel sekilde önle.  O zaman seninle arasinda düsmanlik bulunan kimse bile, sanki yakin dostun olmustur."

Alimlerin, egitimcilerin, nasihlerin en önemli görevlerinden biri de, insanlari yumusak ve güzel konusmaya alistirmaktir .  Buna "KAVL-I LEYYIN"diyoruz. Allah(c.c.); Firavun'a dahi teblige giderken ona yumusak söz söylemeyi Hz. Musa'ya emretmistir.

Yumusak söz söylemek taviz vermek degildir. Alttan almak da degildir, Çekinmek hiç degildir. Söylenmesi gerekeni en güzel sözcüklerle ifade etmektir.

Peygamberimiz,( sav), " Insanlari mallarinizla razi edemezsiniz ;fakat güleryüz ve iyi ahlakla memnun etmeye çalisiniz." buyurur... Allah Celle celalühü Bakara suresinin 163. Ayetinde , Mallarini Allah yolunda harcayip da arkasindan basa kakanlarin, yaptiklarinda hayir  olmadigini, beyan ediyor... Bunun ziddina da,  "Güzel söz ve bagislanma, arkasindan inciterek gelen sadakadan daha hayirlidir." diye buyuruyor.

Çirkin söz , çekistirme, söz tasima, jurnal, yalan, iftira... ve benzeri bütün bu özellikler kötü söz kapsamina girer. Insan olarak içimizden geçse bile, bazi sözleri disa vurmamiz,  verilen bir sirri ifsa etmemiz, ahlaki za'fimizi gösterir... Kötülük ve haksizlik gören biri, ancak  sözü söyleyenin yanlisini düzeltmek ve baskalarina zarar vermesini önlemek için açiklama yapabilir . zira "Söz var halk içinde, Söz var hulk içinde..."

Herhangi bir insanin dilinden çikan söz onun ahlak ve akil seviyesini isaret eder...

Toplum içerisinde konusma usulü, o toplumun genel seviyesini ve faziletlerinde  olan durumlarini ortaya koyar.. Kisi, konusmazdan evvel; konusunu ve muhatabini düsünerek karar vermelidir.

Konusacaklari kendi karnini agritmayacaksa, o zaman konusmalidir.

Konusmasini gerektirecek bir durum yoksa, susmak en büyük güzelliktir ve en büyük erdemdir... Zira "Söz gümüsse sükut altindir."

Konustugu zaman kalp kirilacaksa, nifaka, niza'ya, cedellesmeye yol açacaksa, konusmamak en geçerli metottur.

Seni ilgilendirmeyen konularda konusmamalisin... Eger seni ilgilendiriyor ve ortam uygunsa o zaman konusabilirsin. ortam uygun olmadiginda konusman, sana fayda yerine zarar getirir..

"Keleci (düzgün söz) bilen kisinin yüzünü ag ede bir söz.
Söz pisirip diyenin, isini sag ede bir söz.
Kisi bile söz demini, demeye sözün kemini.
Bu cihan cehennemini sekiz uçmag (cennet) ede bir söz."

Sözün gücü anlatimindadir. Kelimelere yükletilen büyüsündedir.  Sözün ölçülü  kullanilmasindadir.

Kalplerin insasi da, yikimi da, sözün gücündedir.

Sözü , yerinde, uygun ve dogru söylemeliyiz. Ne söylememiz gerektigini bilmekle beraber nasil söyleyecegimiz de önemlidir.  Allah, daima bizim güzel yollu güzel halli güzel dilli olmamizi istemistir.

Ibadetlerimiz, bizi güzellestirmeli, edepli yapmak içindir. Zira her ibadetin özünde dahi güzellik ve güzel söz ve davranis  istenmektedir...

Örnegin namaz bizi, her türlü kötü davranistan ve kötü sözlerden korunmasi gereken bir ibadettir.

Oruç tutan, diline de sahip olmadikça kendini aç birakmis olacaktir. Peygamberimiz:"Allah'a ve ahiret gününe inanan kimse ya güzel söz söylesin ya da sussun."(Buhari)

Baska bir hadislerinde de:" Kim Iki dudagi ve iki bacagi arasina sahip olursa ben onun cennete girmesine kefil olurum."(Buhari) diye buyurmustur.

Fatir Suresinin 10. ayetinde Allah buyuruyor

"Kim san ve seref istiyorsa bilsin ki bütün yücelik Allah'indir.  Ona ancak güzel kelimeler yükselir, Salih amel de onu yükseltir."

 Enes radiyallahu anh anlatiyor: Bir adam Resulullah'a gelerek: "Beni cennete koyacak bir amelden haber ver, dedi." Resulullah (sav):"Taam yedir, selami yay, akrabayi gözet. Insanlar uykudayken sen geceleyin namaz kil. Emniyetle cennete girersin." ( Bezzar) buyurdu.

Burada selami yaymakla ilgili ifadeye dikkat edelim:  Selam; baristir, esenliktir, rahmettir... Onun için Peygamberimiz:, "Müslüman , diger Müslümanlarin , onun elinden ve dilinden selamette oldugu kimsedir." diye buyurur. Bu ölçü Müslüman kardeslerimize  ve diger insanlara karsi takinmamiz ve yerine getirmemiz gereken sosyal bir vecibedir.  Öyle ki, Allah, gayrimüslimlerle dahi yumusak. tatli ve nezaketli bir sekilde teblig etmemizi ve tartismamizi bize Emrediyor. (Nahl suresi 125'inci ayetinde Allah Celle celalühü, Rasülün sahsinda bizlere hitapla ; Insanlari Rabbimizin yoluna çagirirken , Hikmetli sözlerle , güzel bir anlayis ve anlatimla  çagirmamizi  istemektedir...

Konusmalarimizda Adalet üzere olmaliyiz ve tarafsiz davranmaliyiz.

En'am Suresi 152.ayetinde:

"Birisi hakkinda konustugunuz  zaman, yakininiz bile olsa adil olun. Allah'a verdiginiz sözü tutun.", diye emir vardir. Yine Nisa Suresinin 58. ayetinde de!

"Insanlar arasinda hüküm verdigimizde  adaletle hükmetmenizi" emrediyor.

"Kendimiz, ana babamiz ve akrabalarimizin aleyhinde bile olsa, Allah için tarafsiz sahitlik yapmamiz heva ve hevesimize uymamamizi" Allah bizden istemektedir. (Nisa 135)

"Bir topluma olan kinimiz, (düsmanligimiz) bizi adaletten, dogruyu savunup söylemekten asla alikoymamalidir." (Maide 8 )

Insanlarin arkasindan konusurken onlari rencide edici konusmak, hoslarina gitmeyecek seyler söylemek, dedikodu ve iftiraya kadar gidebilir. Bu sebeple yüzüne söyleyeceklerimizden  fazlasini söylememeliyiz. Nisa 148. ayette:

"Allah kötü sözün söylenmesini sevmez. Ancak haksizliga ugrayan baska. Allah hakkiyla isiten ve bilendir." buyurmaktadir.

Imtihan için geldigimiz su dünyada. insanlara kötü söz söylemek, kalplerini kirmak bizi Allah'in hosnutlugundan uzaklastirir. Ibadet ve kullugumuz bosa gider.

"Kalb-i sengine, kelâm-i nerm eder, lâbud eser.
Kit'a-yi elmas daim hakkolur, kursun ile"

(Sair Belig)

Sair  diyor ki :" Tipki çok sert olan elmas bile,yumusak bir maden olan kursunla yontuldugu gibi; Tatli dil de en acimasiz en kati yürekleri öyle yumusatir."

Dostlar!   Kuyunun etrafindaki sert kayada iz birakan kovayi tutan ipin yumusakligi ve sabridir...

Allah (c.c) Ali Imran suresi'nin 159. ayetinde buyurur ki: "Sen o zaman sirf Allah'in rahmeti ile onlara karsi yumusak davrandin. Eger kaba, kati yürekli olsaydin onlar senin etrafindan dagilip giderlerdi."

Tebligci kisi, konusmalarinda asla kaba davranmamali, nazik bir dil kullanmalidir. Muhatabimizin kalbini fethetmek, onu etkilemek istiyorsak buna mecburuz..

Atalarimiz; tatli dil yilani deliginden çikarir,demektedirler. Yani insan konusurken güzel ve etkileyici konusmalidir.

Allah , "GÜZEL SÖZ" kavramini çok enteresan bir benzetme ile tasvir eder:

 Ibrahim suresinin 24. ve 26 . ayetlerinde söyle buyuruyor:

 "Görmedin mi Allah güzel bir sözü nasil misal getirdi .Güzel söz, kökü saglam, dallari göge yükselen bir agaç gibidir. Bu agaç Rabb'inin izniyle her zaman meyvesini verir. Ögüt alsinlar diye Allah insanlara misaller getirir. Kötü bir sözün durumu da yerden koparilmis ayakta durma imkani olmayan kötü bir agacin durumu gibidir."

Elbette buradaki güzel söz kelime-i tevhidi temsildir. saglam inanca dayanmaktir. Batil söz ise bunun tam ziddidir.

Daha önce de belirttigimiz gibi söz yalnizca agizdan çikan bir kelime degildir.  Söz ayni zamanda bizim için bir tavirdir, bir durustur, bir inançtir ve bir ögretidir.

Müslüman!.." Islam'i öyle canli öyle diri yasa ki; seni öldürmeye gelen sende dirilsin!..." Bu düsüncesinin ana mihverini hayatimiza tatbik etmektir, esas  olan....

Malayani sözlere itibar edilmez. Bos sözler insani kisiliginden eder. Bizler. bos sözlere itibar etmemeyiz...

Sevgili dostlar! Yasadigimiz su dünya pek çok mesakkatle doldurulmustur.  Ölüm, hastalik ,fakirlik yalnizlik ve imtihan... Madem bu dünya fani ve madem bizler imtihandayiz o halde fani dünyadan ayrilirken  gök kubbe altinda hos bir sada birakmak gerekmez mi ?...

Güzel bir söz sicak bir tebessüm ve sevdigimiz insanlari ferahlatan , kendimizi de onlari da üzmemek adina güzelde ve güzelliklerde  bulusup yarisalim ...

Akilli veya ahmak hiçbir kimseyle tartismamak gerekir. zira akilli ayagini kaydirir, ahmak sana eziyet verir. Bulunmadigin yerde nasil anilmak istiyorsan Müslüman kardesin için de ayni seyleri düsün ve uygula!..

Gerektigi kadar konus, gereginden fazla konusma... Çünkü "Çok mal haramsiz çok söz yalansiz olmaz." Resulullah'in Ebu Zer'e yaptigi nasihatlerinden biri de:"  Sen çogu kez sükûtu tercih et. Bu sana dünyada yardimci olup seytani kovar. “buyurmustur Seytanin elinde bir ip olursa onunla sahibini diledigi yöne çevirir...

Kisi diline sahip olmazsa, kalbi kötülüklere sahne olur.

Peygamberimiz buyurmustur ki : "Kisinin kalbi saglam olmazsa imani da saglam olmaz. dili saglam olmadan kalbi de saglam olmaz ." yine" Kisinin kendisini ilgilendirmeyen hususlari terk etmesi kamil imanin sanindandir." diye buyurmuslardir.

Bazi insanlar kötülükten hayâ etmezler. Bilgisiz ve edepsiz olan nefislerin tatmin için. Hiçbir usul ve kurali tanimazlar. Akilli kisilerin bu tür sefih insanlarla tartismasi uygun degildir. Onlardan yolunu ayirmak gerekir.  Bunlarin yapacagi bos, malayani, gereksiz konusmalar, büyük fitnelere yol açar.

Ahlakli birinin ahlaksiz biriyle kendini küçük düsürmesi uygun degildir Bu tip insanlari mümkün oldugunca konusturmamak, onlari idare etme yoluna gitmek gerekir. Kur'an böyle bir idare etmeyi müminlerin vasiflari arasinda saymistir:

Furkan suresinin 63. ayetinde:" Rahman'in has kullari onlar ki. yeryüzünde tevazu ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attiginda incitmeden selam derler .(geçerler).

"Yine Kasas suresinin 55. ayetinde de:" Onlar bos sözleri isittikleri zaman, ondan yüz çevirirler, ve bizim islerimiz bize sizin isleriniz size.

Size selam olsun biz kendini bilmezleri (arkadas edinmek) istemeyiz. derler."

Evet sevgili dostlar! Su ölümlü dünya pek çok mesakkatle doludur: Ölüm, hastalik, fakirlik yalnizlik ve imtihan... Mademki bu dünya fani ve madem bizler imtihandayiz. o halde güzel bir söz, sicak bir tebessümle çevremizdeki insanlari ferahlatacak ve kendimizi de onlari da üzmemek adina güzelde ve güzellikler de bulusup yarisalim...

Gönül insani olalim ve gönüller kurmaya çalisalim. sair der ki: " "Bir kez gönül yiktin ise. bu kildigin namaz degil.

Yetmis Iki millet dahi elin yüzün yumaz degil."  

 "SÖZ INSANIN AYNASIDIR"

Tas gönülden ne biter,
Dilinde agu tüter.
Nice yumusak söylese
Sözü savasa benzer."

Yunus, bu dörtlükte,

Tas yürekli  insanlarin kaba ve kati yapilarinin ,diline de vurdugunu anlatmak için:

"O ne kadar yumusak konustugunu sansa da, agzindan çikan anlatim, kaba ve kati yürekliligi yüzünden, savas çagrisi gibidir." der...

Bu mânâda sair Azeri Çelebi'de der ki:

 "Halk-i cihan lütf ile hep sâd olur.
"Bir söz ile bir gönül âbâd olur."

Yani mahlukatin tamami, kendisine ikram edilen iyilik ve ihsan sayesinde mutlu olur. Gönül ise, sözün ikramiyla, güzelligiyle memnun olur...

"Söz,kalb'üd-i kasr-i beni âdem'e candir.
Söz vasita-i rabita-i  âlemiyandir.(Yenisehir li Avni)

Sair burada :

Ey gönül! Incitici sözlerle asiriliga gitme...

Kirdigin aynadan bakarsan, disariya çesitli görüntünü yansitir,(Gönlü kirilan, nefsinin verdigi öfke sebebiyle seni oldugundan farkli görüp gösterir.)

Sevgili dostlar,

Basarili bir konusmaci; seçtigi sözcüklerinin , en uygun, en etkileyici ve en yumusak olmasina özen göstermelidir...

Bizler, birilerine hitap ederken veya herhangi bir görüs ileri sürerken, düsüncemize ya da inancimiza davet ederken.. , üslubumuza dikkat etmemiz. en temel sartlardan biri olmalidir: Karsimizdakileri sert, kirici, yikici sözlerle degil; yumusak, gönül oksayici ifadelerle ikna edebilmeliyiz.

Bu sebeple kullanilacak üslup ve izlenecek metot çok önemlidir.

Allah (c.c.) Hz Musa ve Hz Harun'u Firavun'a gönderirken söyle buyuruyor:

"Firavun'a gidin, çünkü o iyiden iyiye azdi. Ona yumusak söz söyleyin .Belki o. aklina basina alir ve korkar."(Tâ Hâ suresi 43 , 44)

Konusmalarimizda iddialarimizin ispati esas olmalidir. Bunun için takip etmemiz gereken ikinci metot da su olmalidir:

Saglam deliller kullanmaliyiz.

Zannî ya da indî deliller gerçegi yansitmadigi gibi, karsimizdaki kisinin bize yaklasimini ve iliskilerini de zedeler.

Bu, ayni zamanda, uhrevi günahi da beraberinde getirir.

Hucurat Suresinin 12.ayetinde :"Ey iman edenler zannin bir çogundan kaçinin çünkü zannin bir kismi günahtir. Birbirinizin kusurunu arastirmayin. biriniz digerini arkasindan çekistirmesin.(giybet, dedikodu iftira,ifk...) Biriniz ölmüs kardesinin etini yemekten hoslanir mi?".

Unutmayalim: Kiyamet günü, agizlar kapanir, eller konusur, ayaklar da sahitlik yapar...

Isra Suresi 36.ayette de:"Hakkinda bilgin olmayan seyin pesine düsme çünkü kulak göz ve kalp bütün bunlar, ondan sorumludur." buyurmaktadir.

Bize düsen görev, hosa gidici,yol gösterici, ögüt verici bir anlati tercih etmektir.

Söz; güler bir yüz ve tatli bir dille tamamlandiginda insana bütün kapilar açilir.

Gönüllerin anahtari yumusak huy ve yumusak sözlerde saklidir. "Güzel söz sadakadir." "Ya hayir konus, ya da sus!"

Elestirilerimizde de insaf sinirlari içerisinde nefsimizi degil, bilgimizi konusturmayi öne çikarmaliyiz..

KONUSURKEN NELERE DIKKAT ETMELIYIZ

Dil, insani vezir de eder, rezil de...Insanin basina gelen olumlu ya da olumsuz durumlarin sebeplerinden en basta geleni, sözü gündemde tutan dildir.

1-Düsünerek konusmaliyiz.

2- Kirici konusmalardan kaçinmaliyiz .

3-  Bos ve gereksiz konusmak dilin israfidir.

4- Her dogruyu her yerde konusmak bazen felaketlere yol açar.

5 -Iyi bir dinleyici olmak, empati kurmak, sorunlarimizi çözmede ilaç gibidir.    

6-  Elestirilerimizi olumlu sekilde yapmaliyiz.

7-Gereksiz konusma ve patavatsizlik toplumda sayginligi mizi kaybettirir.

8- Bilgiçlik taslamak, iddiamizda israrci olmak, lafi eveleyip gevelemek söz adabina uymaz.

9 - Kusurlari örtmede gece gibi olmaliyiz, Kusur arayan kusursuz kalmaz!

10- Nezaket; dili güzellestirir, iliskileri yakinlastirir.

11-Tatli söz yilani deliginden çikarir .Kaba söz ve küfür eziyettir, insanlari birbirinden uzaklastirir.

12- Dilimizi yalandan, giybetten, iftiradan uzak tutmaliyiz.

13 - Dil kiliçtan keskindir. Insan söylemedigi sözün efendisi, söyledigi sözlerin kölesi olur.

14- Sözümüz özümüzü yansitir.

15- Söz, iki yani keskin kiliç gibidir kötüye kullanmak Cehennem olusturur, güzellik ve sevgi ile kullanildiginda Cennet olusturur.

16 - Söz tohum gibidir Önemli olan zihinlere ekecegimiz tohumun niteligidir .

17 -Seçecegimiz söz nefreti degil sevgiyi arttirmalidir.

18- Zehir degil sifa sunmak gerekir.

19 -Acele ile ve öfke ile verilen bir yargi sonunda pismanlik getirir .

20 -"Fitneden kaçinin çünkü dil, o anda kiliç darbesi gibidir."( Hz Muhammed )

21- Insan sözü ile kendini gösterir, davranislariyla da ruh yüceligini aksettirir.

22-Çok konusanin çok sakatati olur. " Kisinin mâlâyani seyleri terk etmesi Islam'inin güzelligindendir."(Hz.Muhammed)

23- Dil, kalbin tercümanidir ve bedenin disindaki halifesidir .

24-"Dilinle baska birinin ayibini arama. Çünkü senin de ayiplarin var insanlarin da dilleri var." (Imami Safi )

25- Susmak denizdir, söylemek ise Irmak gibidir. Deniz seni ararken Sen irmagi arama."( Celaleddin Er-Rumî )

26-Sözün gücü, bize sevgi kapisini da açar nefret kapisini da.

27 -Her düsündügümüzü söylemek zorunda degiliz; Ancak her söyleyecegimizi düsünerek konusalim. 28-Bogaz dokuz bogumdur, dokuz düsünüp bir söyleyelim.

30 -Söz söylemek bir sanattir. Bu sanatla kalpleri insa edecek olan da kalpleri yikacak olan da agizdan çikan sözlerdir.

31- Güzel söz yilani inden, kötü söz insani dinden çikarir.

32-Gönüllerin anahtari , yumusak huy ve yumusak sözlerdir. Yumusak söz, tas kalpleri bile etkiler.

33- Sözün gücü. kelimelere  yükledigi büyüsündedir, sözü ölçülü kullanmasindadir.

EMIN YÜCETAS

(Bu yazida yer alan fikirler yazara aittir. Hikmet Akademisi’nin bakis açisini yansitmayabilir.)