ORUÇ TUTUYOR MUYUZ?

ORUÇ TUTUYOR MUYUZ?

Rahmân ve Rahîm olan Allah’in adiyla.

Hamd, Alemlerin Rabbi Allah’a salât ve selâm Efendimiz Hz.Muhammed (s.a.v.), Âl-i Âbasi, Ehl-i Beyti ve Ashâbi üzerine olsun.

***

Siyâm (Oruç) ibadeti; Allah’in farz kildigi, Resulü’nün (s.a.s.) nasil ifa edilecegini buyurdugu beden ve ruhun terbiye edilmesinden ibaret bir ibadettir.

Siyâm (Oruç) Hz. Adem’e (a.s.) farz edildigi gibi Hz. Adem (a.s.) dan sonra gelen bütün peygamberlere de farz kilinmisti.

*

Hz.Adem (a.s.) ile baslayan oruç ibadeti; tarih içinde haktan sapan insanlarin kendi yorumlariyla günümüzde Muharref dinlerde ve batil inançlarda da farkli amaç ve farkli sekillerde ifa edilmektedir.

Arapça savm (siyâmin) Farsça karsiligi olan rûze kelimesinin Türkçelesmis sekline ‘’Oruç’’ diyoruz.

Savm ve siyâm kelimesi ve türevleri  Kur’ân-i Kerîm’de on üç defa ve birçok hadisi seriflerde geçmektedir.

Kur’an’i Kerim’de “siyâm” kelimesinin her geçtigi yerde “oruç tutmak” anlamina geldigini görüyoruz. “savm” kelimesi ise “ konusmamak, susmak” anlamina gelir,

Siyâm midenin, savm' ise basta dil olmak üzere organlarin oruç tutmasidir. Bundan dolayi Siyâm mide ile, Savm dil ile ilgilidir.

Siyâmin savm' ile irtibatini Resulallah (s.a.v.) efendimizin hadislerinden anlamaya çalisalim.

"Yalan konusmayi ve yalanla amel etmeyi terk etmeyen bir insanin yemegini ve içecegini birakmasina Allah'in ihtiyaci yoktur" (1)

"Nice oruç tutanin orucunda açliktan baska bir kâri yoktur" (2) 
***

Kur'an-i Kerim'de Rabbimiz söyle buyurmustur;

"Ey iman edenler!.. Sizden evvelki (ümmet) lere yazildigi gibi, sizin üzerinize de siyâm(oruç) yazildi (farz kilindi) Ta ki, korunasiniz." (Bakara, 2/183)

*

‘’(Size farz kilinan ( siyâm) oruç), sayili günlerdedir. Içinizden hasta olan veya yolculukta bulunan ise, diger günlerde, tutamadigi günler sayisinca tutar. Ona dayanip kalacaklar üzerine de bir yoksulu doyuracak kadar fidye gerekir. Her kim de hayrina fidyeyi artirirsa, hakkinda daha hayirlidir. Bununla beraber, eger bilirseniz, oruç tutmaniz sizin için daha hayirlidir.’’ (Bakara, 2/184)

*

''O sayili günler) Ramazan ayidir ki, insanlara dogru yolu göstermek ve hidâyet ile furkandan (hak ile bâtili ayiran hükümlerden) apaçik deliller olmak üzere, Kur'ân onda indirilmistir. Öyle ise içinizden kim o aya erisirse, artik onda ( siyâm) oruç tutsun! Kim de hasta olur veya yolculukta bulunursa, artik (onun üzerine, tutamadigi günler) sayisinca baska günler(de oruç tutma borcu) vardir. Allah size kolaylik ister ve size zorluk istemez. Iste (bütün bunlar)sayiyi tamamlamaniz ve sizi hidâyete erdirmesine mukabil (tekbir getirerek) Allah'i büyük tanimaniz içindir; hem tâ ki sükredesiniz.’’(Bakara, 2/185)

***

Oruç ibadetinin bedenen ve ruhen olmak üzere iki ciheti bulunmaktadir.

*

Bedenen tutulan oruç, tan yerinin agarmasindan günesin batmasina kadar bedenen ,yeme, içme ve cinsel iliskiden uzak durmayi ifade eder.

*

Ruhen tutulan oruç ise; Oruç tutmaya niyet eden kimsenin Allah’in emrine uymak ve rizasini kazanmak için bedenen oruçlu oldugu süre içinde ‘’Allah ve Resulü’nün (s.a.v.) belirledigi yasaklardan fiil, düsünce ve konusmalarinda günahtan kaçinmak ve Allah'in zikriyle ruhen yücelmek” seklinde tanimlanir. (3)

***

Siyâm (oruç) süresi içinde kisinin oruç yasaklarina uyarak tutmasina ‘’imsâk’’denir, bu kelime “oruca baslama, orucun baslangiç ani” manasinda  kullanilir.

***

Siyâm (oruç ) açma vakti gelince orucu usulüne göre açmaya, yani orucu sonlandirmaya da’’iftâr’’adi verilir.

***

Ramazan orucu, Islâm dininin bes sartindan biridir.

Resûlullah (s.a.v.) Efendimizin bu hususta söyle buyurmustur:

"Islâm bes sey üzerine kuruldu:

1.Allah'tan baska ilâh olmadigina ve Muhammed'in Onun Resûlü olduguna sehadet getirmek,

2.Namaz kilmak,

3.Zekât vermek,

4.Haccetmek,

5.Ramazan orucunu tutmak’’ (4 )

***

 Islam da tutulan oruçlar, tutuldugu zaman ve niyete göre adlandirilir Ramazan orucu“muayyen farz”diger oruçlar ise“gayri muayyen farz”olarak nitelendirilir.

***

Islam dininde tutulan oruçlar Farz ve vâcip olan oruçlar olup bunlarin disinda tutulan oruçlar ise nâfile oruç olarak isimlendirilir.

*

 Resulullah (s.a.v) buyurdu ki;

 “Allah-u Teala buyuruyor: “Insanoglunun oruç hariç bütün iyi amelleri kendisi içindir; ama oruç benim içindir ve ben mükafatini verecegim.”(5)  

***

Ramazan ayinda oruç ibadetinin haricinde fitir sadakasi ve zekât verilmesi de Rabbimizin emri olan diger farzlardandir.

***

Zekât; Müslümanlarin yildan yila mallarinin bir kismini Rabbimizin belirledigi ölçüye göre zekât niyetiyle ayirip, Kur’an-i Kerimde zekât verilmesini bildirdigi sekiz sinif muhtaçlara vermelerinden ibaret mâli bir ibâdettir.

***

Bir hâdis-i serifte Peygamber Efendimiz (s.a.v.) söyle buyurmuslardir:

"Her gün, her sabah iki melek inip birisi:'Yâ Rab! Zekât ve sadakasini vererek, malini Allah rizasi için harcayana, harcadiginin yerine yenisini ver' der. Digeri de:'Yâ Rab! Zekât ve sadaka hakkini ödemeyerek malini sikana da malini telef et'der!"  (6)

***

Âdâbina riâyetle tutulacak oruç nasil olmali?

Bu konuya yasanmis misal ile baslayalim.

Ramazan ayinda birkaç arkadas sokakta yürürken yasli bir adamin kuytu bir kösede  gizlenerek yemek yedigini görürler.

Alayli bir ifadeyle ;

''-Hayirdir dede oruç tutmuyor musun? '' dediklerinde;

Yasli adam : '

'-Tabi ki oruçluyum sadece su içip yemek yiyorum'' dedi

Soruyu soranlar gülerek alayli bir sekilde

''-Gerçekten mi'' derler ..

Yasli adam :

 ''-Gerçek tabi ,bakin izah edeyim;

~ Rabbime ve Resulü’ne (s.a.v.) imanima sadik kalarak haramlara bulasmadan kulluk görevlerimi ve ibadetlerimi yapmaya gayret ederek;

~ Yalan söylemiyorum ,

~ Kimseyi aldatmiyorum,

~ Kimseye kötü gözle bakmiyorum ,

~ Kimsenin malini gasp etmiyorum,

~.Milletime ihanet etmiyorum,

~ Isrâf etmiyorum ,

~ Kimseye hakaret etmiyorum ,

~ Kimsenin gizlisinin saklisinin ardina düsmüyorum,

~ Kimsenin giybetini etmiyorum,

~ Kimsenin malina göz dikmiyorum,

~ Elimden geldigi kadar insanlari ’’ iyilige tavsiye ve kötülükten de men etmeye ‘’çalisiyorum 

Lakin hastaliktan dolayi da mideme oruç tutturamiyorum o kadar.''

*

Yasli ve hasta adam soru soranlara dönerek :

''-Peki siz Oruçlu musunuz ?''

Soru soranlar utanarak baslarini önlerine egip :

‘’- Hayir sadece yemek yemiyor ve su içmiyoruz. Demek ki Oruçlu degiliz’’ dediler.

***

Rasûlullah (s.a.v.) Efendimiz’in âzatlisi Ubeyd (r.a.) Asr-i saâdette vukû bulan bir hâdiseyi söyle anlatir:

 Ögle üzeri bir kisi gelerek:

“–Yâ Rasûlâllah! Surada iki kadin var, oruç tutmuslar, neredeyse susuzluktan ölecekler. (Müsaade buyurursaniz oruçlarini bozsunlar.)”dedi.

Allah Rasûlü (s.a.v.) ondan yüzünü  çevirdi, cevap vermedi.

Gelen kimse sözünü tekrar etti:

“–Yâ Nebiyyallâh! Vallâhi neredeyse ölecekler.”dedi.

Fahr-i Kâinât Efendimiz:

“–Çagir onlari gelsinler!” buyurdu.

Kadinlar geldiler. Efendimiz (s.a.v.) bir kap istedi. Kadinlardan birisine vererek:

“–Içindekileri (istifra et) çikar  !”dedi.

Kadin, kabin yarisini dolduracak sekilde kan, cerâhat ve et kustu.

Digerine de ayni sekilde emir buyurunca, o da kabi dolduruncaya kadar kan ve et istifra etti.

Bunun üzerine Resulullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“–Bunlar, Allâh’in helâl kildigi seylerle kendilerini tuttular (oruç tutular), onlara karsi oruçlu oldular,

Haram kildigi seylerle de oruçlarini bozdular.

Biri digerinin yanina oturup, insanlari (giybet ederek) etlerini yemeye basladilar.”buyurdu.(7)

***

Nitekim âyet-i kerimede Rabbimiz bu konuda söyle buyurmus :

“…Biriniz digerini arkasindan çekistirmesin. Biriniz, ölmüs kardesinin etini yemekten hoslanir mi? Iste bundan tiksindiniz. O halde Allah'tan korkun.” (Hucurât,(49) 12) buyrularak, bu cürmün Allah katinda ne kadar agir bir vebâl oldugu ifade edilmektedir.

***

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) söyle buyurdu:

“Nice oruç tutanlar vardir ki, orucundan kendisine kuru bir açliktan baska bir sey kalmaz! Geceleri nice namaz (terâvih ve teheccüd) kilanlar vardir ki, namazlarindan kendilerine kalan yalniz uykusuzluktur.” (8)  

*

“Kisinin fitnesi ehlinde, malinda, çocugunda, nefsinde ve komsusundadir. Oruç, namaz, sadaka, iyiligi emretmek ve günahlardan sakindirmak bu fitneye kefaret olur!” (9)

Oruçta agzimiza bir sey girmemesine dikkat ettigimiz gibi agzimizdan da yanlis bir kelâm çikmamasina titizlik göstermemiz gerekir. Aksi hâlde orucun feyz ve rûhâniyeti zaafa ugrar.

***

Demek ki orucu âdâbina riâyetle tutabilmek için, onu Allah’in sevmedigi bütün vasiflardan uzak tutarak muhafaza altina almamiz ve dilimizi Allah'in zikri ile mesgul etmemiz icap etmektedir.

***

Hz. Ali (r.a) oruç ile ilgili söyle buyurmustur:

“Oruç, kul ile Yaradani arasinda bir ibadettir, Allah’tan baska kimse onu bilemez.”

“Yaptiginiz sâlih amellere gösterdiginiz ehemmiyetten daha fazlasini, onlarin kabûlüneve korunmasina gösteriniz.” 

***

Âdâbina riâyetle Rabbimizin kabul buyurdugu oruç ile Ramazani ve Kadir gecesini ihya edenlerden olmak duasiyla..

Ey Rabbi-miz bunu bizden kabul buyur;Kuskusuz sen, her seyi isiten ve her seyi bilen’sin.”selam ve dua ile..

Cesim ZEYDANLI –30-03—2023

Dipnot:

1~ (Buhari Hadis no:1903)

2~ (Ibn-i Mace Hâds no:1690)

3~ (el-Mebsûṭ, III, 54).

4~ (Buharî, 1/11)

5~ (Zeyd b. Ali / El Mecmu’ul Fikhi- Siyâm -241) -Buharî, Savm, 2).

6~ (Müslim, Zekât 57-[Sahih Hadis]- [Muttefekun Aleyh]

7~ (Ahmed , V, 431; Heysemî, III, 171)

8~ (Ibn-i Mâce, Siyâm, 21)

9~(Müslim, Fiten 17; Tirmizi, Fiten 71)

 Bu yazida yer alan fikirler yazara aittir. Hikmet Akademisi’nin bakis açisini yansitmayabilir.